Een vergeten compagnie. De Gotenburgse compagnie van coophandel te Amsterdam en Gotenburg (1606-1611)

R. Veenstra. Gepubliceerd in Jaarboek Amstelodamum. Publicatiejaar: 2010.

In 1603 besloot hertog Karel, de latere koning Karel IX (1604-1611) van Zweden, om op het eiland Hisingen, langs de rivier Göta een nieuwe handelsstad te stichten onder de naam Göteborg of Gotenburg. De nederzetting kwam niet op de locatie van de huidige binnenstad te liggen, maar ongeveer drie kilometer stroomafwaarts en direct tegenover het kasteel van de koning, Älvsborgs Fästning. Zweden bezat hier slechts een smalle strook land tussen de Deense provincie Halland en het Noorse Bohuslän. Deze corridor was geruime tijd de enige mogelijkheid voor Zweden om toegang te krijgen tot de Noordzee zonder door de Sont bij Kopenhagen te moeten varen.

De Sont stond destijds volledig onder Deense controle en bij een Sontpassage moesten Nederlanders tol betalen. Zweden hoefde dat niet, maar de Deense koning kon tijdens politieke conflicten eenvoudig de export vanuit de Zweedse oostkusthavens naar de Nederlanden tegenhouden. De Zweedse vrijstelling van de Sonttol bestond officieel sinds het verdrag van Stettin (1571) en gold in feite al langer, maar desondanks moesten de Zweden toch regelmatig tol betalen. De irritatie hierover zal ongetwijfeld hebben bijgedragen aan de ambitie van Karel IX om de handel vanuit West-Zweden verder te ontwikkelen. Het ontstaan van Gotenburg speelde in dit proces een belangrijke rol en voor het verwezenlijken van zijn plannen zocht Karl IX hulp in de Nederlanden. Aan de hand van Zweeds bronnenmateriaal wordt in dit artikel de deelname van een aantal Amsterdamse kooplieden aan de ontwikkeling van een nieuwe Zweedse stad en een Zweeds handelsproject beschreven.

“Een vergeten compagnie” werd gepubliceerd in Jaarboek Amstelodamum (2009), p. 86-129. Zie voor meer informatie de website www.amstelodamum.nl.